အေခြခံ ကယန်းစာ
၁။ ဗျည်း
ကယန်းတွင် အေခြခံ ဗျည်း (၂၄) လုံးရှိသည်။
![](/sites/www.kayanliteraturecommittee.org/files/styles/very_large/public/2023-02/kayan-consonants.png?itok=aTosIlCD)
ဗျည်းတွဲ
စကားလုံ တစ်လုံးကို ရေးသားရာတွင် ဗျည်း (၁) လုံ မှ ဗျည်း (၃) လုံးအထိ တွဲနိုင်သည်။
ဥပမာ
ká = ခေါ်သည်။ (k ဟူသောဗျည်း တစ်လုံးသာ ပါဝင်သည်။)
kla = ဈေး ( k, l ဟူသော ဗျည်း နှစ် လုံးပါဝင်သည်။)
klwai = ကြိုးဖြင့် စွပ်သည်။ (k, l, w ဟူသော ဗျည်း သုံးလုံးပါဝင်သည်။)
စကားလုံးရေးသားရာတွင် တွေ့ရသော ဒုတိယဗျည်းနှင့် တတိယဗျည်းနေရာတွင် ( l, r w, y) စသော ဗျည်း (၄) လုံးကိုသာ တွေ့ရပြီး အခြား ဗျည်းများကို မတွေ့ရပါ။
![](/sites/www.kayanliteraturecommittee.org/files/styles/very_large/public/2023-02/kayan-grammar.png?itok=C96bEkXE)
သရ
ကယန်းတွင် အခေခံ သရ (၅) လုံးရှိသည်။ ၄င်းတို့မှာ
![](/sites/www.kayanliteraturecommittee.org/files/styles/medium/public/2023-02/vowels1.png?itok=AJy7nzlY)
သရတွဲများ
၄င်း အခေြခံ သရမှ အ ြခား သရ များ ပွါးနိုင်သည်။
![](/sites/www.kayanliteraturecommittee.org/files/styles/very_large/public/2023-02/kayan-vowels.png?itok=jdqqvJaK)
အချို့ သော သရ များ၏ နောက်တွင် ဗျည်း (n) ကို ပေါင်း ထည့် ခြင်း ဖြင့် ရိုးရိုး သရ အသံမှ နှာသံသရ (nasal consonants) သို့ ပေြာင်း နိုင်သည်။
နှာသံသရများ
![](/sites/www.kayanliteraturecommittee.org/files/styles/large/public/2023-02/kayan-dipthongs_0.png?itok=2D0QiYQw)
အသံအနှိမ့်၊ အမြင့်
ကယန်းတွင် အနှိမ့်၊ အမြင့် အသံ (၄) ခုရှိသည်။ သို့ သော် အမှတ် အသား (၃) ခုသာ ထားရှိသည်။
အသံအနှိမ့်၊ အမြင့် အမှတ်အသားများ
![](/sites/www.kayanliteraturecommittee.org/files/styles/large/public/2023-02/accents.png?itok=fK29OPEQ)
- မည်သည့် အမှတ်အသားမျှ မပါသော အသံသည် အနှိမ့်သံ ဖြစ်သည်။
- ( ́ ) အမှတ်အသားသည် အလယ်သံကို ဖေါ်ပြသည်။
- ( ̌ ) အမှတ်အသားသည် အမြင့် သံကို ဖေါ်ပြသည်။
- ( ̄ ) အမှတ်အသားသည် အမြင့် ၍ ပြတ်သောသံကို ဖေါ်ပြသည်။
ဥပမာ - ၁
la = နွေးသော
lá = အားလပ်သည်။
lǎ = လ
lā = သစ်ရွက်
ဥပမာ - ၂
na = သင်၊ နင်၊ မင်း
ná = ဝိညာဥ်၊ သရဲ
nǎ = ထိပ်ဖျား
nā = နားဆင်သည်။